“Οι ψυχολόγοι αναγνωρίζουν ότι φέρουν σε πέρας τις δραστηριότητές τους, εντός ενός ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου. Αναγνωρίζουν ότι οι ζωές και οι ταυτότητες των ανθρώπων, σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο, συνδέονται από γενιά σε γενιά, και ότι υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στους ανθρώπους και στα φυσικά και κοινωνικά τους περιβάλλοντα. Οι ψυχολόγοι έχουν τη δέσμευση να θέτουν το καλό της κοινωνίας και των μελών της πάνω από τα συμφέροντα του ίδιου του κλάδου και των μελών του.
Αναγνωρίζουν ότι η πιστή τήρηση των ηθικών αρχών στο πλαίσιο της δουλειάς τους, συνεισφέρει σε μια σταθερή κοινωνία που εμπλουτίζει την ποιότητα ζωής για όλα τα ανθρώπινα όντα.”
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥΣ
International Union of Psychological Science (IUPsyS)
Υιοθετήθηκε από τη Σύνοδο της Διεθνούς Ένωσης Ψυχολογικής Επιστήμης στο Βερολίνο, στις 22 Ιουλίου του 2008.
Υιοθετήθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ένωσης Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας, στο Βερολίνο, στις 26 Ιουλίου 2008.
ΠΡΟΟΙΜΙΟ
Η δεοντολογία βρίσκεται στον πυρήνα κάθε επιστημονικού κλάδου. Η Παγκόσμια Διακήρυξη Ηθικών Αρχών για Ψυχολόγους, αναφέρεται στο κοινό ηθικό πλαίσιο που καθοδηγεί και εμπνέει τους ψυχολόγους παγκοσμίως, προς τα υψηλότερα ηθικά ιδανικά στην επαγγελματική και επιστημονική δουλειά τους. Οι ψυχολόγοι αναγνωρίζουν ότι φέρουν σε πέρας τις δραστηριότητές τους, εντός ενός ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου. Αναγνωρίζουν ότι οι ζωές και οι ταυτότητες των ανθρώπων, σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο, συνδέονται από γενιά σε γενιά, και ότι υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στους ανθρώπους και στα φυσικά και κοινωνικά τους περιβάλλοντα. Οι ψυχολόγοι έχουν τη δέσμευση να θέτουν το καλό της κοινωνίας και των μελών της πάνω από τα συμφέροντα του ίδιου του κλάδου και των μελών του. Αναγνωρίζουν ότι η πιστή τήρηση των ηθικών αρχών στο πλαίσιο της δουλειάς τους, συνεισφέρει σε μια σταθερή κοινωνία που εμπλουτίζει την ποιότητα ζωής για όλα τα ανθρώπινα όντα.
Οι στόχοι της Παγκόσμιας Διακήρυξης είναι να παράσχει ένα ηθικό πλαίσιο και ένα καθολικό σύνολο ηθικών αρχών για τους ψυχολογικούς οργανισμούς παγκοσμίως: α) προκειμένου να αξιολογήσουν την ηθική ορθότητα των δικών τους κανόνων δεοντολογίας, β) να χρησιμοποιήσουν τη διακήρυξη αυτή ως μοντέλο που θα καθοδηγήσει την ανάπτυξη ή εξέλιξη των δικών τους κωδικών δεοντολογίας, γ) να ενθαρρύνουν μια παγκόσμια συλλογιστική σχετικά με τη δεοντολογία, και παράλληλα να ενθαρρύνουν τη δράση που θα αντανακλά ευαισθησία και θα ανταποκρίνεται στις τοπικές ανάγκες και αξίες, και δ) να μιλούν μια «κοινή γλώσσα» σε θέματα δεοντολογίας.
Η Παγκόσμια Διακήρυξη περιγράφει αυτές τις ηθικές αρχές που βασίζονται σε κοινές ανθρώπινες αξίες. Επιβεβαιώνει την αφοσίωση της ψυχολογικής κοινότητας να βοηθήσει να χτιστεί ένας καλύτερος κόσμος, όπου η ειρήνη, η ελευθερία, η υπευθυνότητα, η δικαιοσύνη, η ανθρωπιά και η ηθική θα κυριαρχούν. Η περιγραφή της κάθε αρχής ακολουθείται από την παρουσίαση ενός καταλόγου αξιών που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη αρχή. Αυτοί οι κατάλογοι αξιών τονίζουν ιδιαίτερα ηθικές έννοιες που είναι πολύτιμες στην προώθηση κάθε ηθικής αρχής.
Η Παγκόσμια Διακήρυξη αρθρώνει αρχές και αξίες που είναι περισσότερο γενικές και φιλόδοξες παρά ειδικές και κανονιστικές. Η εφαρμογή των αρχών και των αξιών στην ανάπτυξη συγκεκριμένων προτύπων συμπεριφοράς, θα ποικίλλουν μεταξύ των διαφόρων πολιτιστικών πλαισίων, και πρέπει να λειτουργούν τοπικά ή περιφερειακά με σκοπό να διασφαλίζουν τη σχετικότητά τους με τις τοπικές ή περιφερειακές κουλτούρες, έθιμα, πεποιθήσεις και νόμους.
Η σημασία της Παγκόσμιας Διακήρυξης εξαρτάται από την αναγνώριση και την προώθησή της από τους ψυχολογικούς οργανισμούς σε εθνικό, διεθνές και παγκόσμιο επίπεδο. Προτρέπουμε κάθε ψυχολογική οργάνωση να έχει κατά νου αυτήν την Διακήρυξη, και μέσω της διδασκαλίας, της εκπαίδευσης και άλλων μέτρων, να προωθήσει το σεβασμό και την τήρηση των αρχών της Διακήρυξης, καθώς και των σχετικών αξιών, στις διάφορες δραστηριότητες των μελών της.
ΑΡΧΗ 1
Σεβασμός στην αξιοπρέπεια των ατόμων και των λαών
Ο σεβασμός για την αξιοπρέπεια των ατόμων είναι η πιο θεμελιώδης και παγκοσμίως παρούσα ηθική αρχή, ανεξαρτήτως γεωγραφικών και πολιτισμικών συνόρων, καθώς και ανεξαρτήτως επαγγελματικών κλάδων. Παρέχει το φιλοσοφικό θεμέλιο για πολλές άλλες ηθικές αρχές, οι οποίες προωθούνται από τους επαγγελματίες. Ο σεβασμός στην αξιοπρέπεια αναγνωρίζει την εγγενή αξία όλων των ανθρώπινων όντων, ανεξάρτητα από υποκειμενικές ή αντικειμενικές διαφορές στην κοινωνική στάθμη, στην προέλευση, στο γένος, στις δεξιότητες ή σε άλλα αντίστοιχα χαρακτηριστικά. Αυτή η εγγενής αξία σημαίνει ότι όλα τα ανθρώπινα όντα αξίζουν ίση ηθική αντιμετώπιση.
Όλα τα ανθρώπινα όντα, εκτός από άτομα, είναι και αμοιβαία εξαρτώμενες κοινωνικές οντότητες που γεννιούνται, ζουν και είναι μέρος της ιστορίας και της διαρκούς εξέλιξης των λαών τους. Οι διαφορετικοί πολιτισμοί, οι εθνικότητες, οι θρησκείες, οι ιστορίες, οι κοινωνικές δομές και άλλα παρόμοια χαρακτηριστικά, είναι απαραίτητα στοιχεία της ταυτότητας των μελών και δίνουν νόημα στη ζωή τους. Η κοινωνική και πολιτισμική συνέχεια στο πέρασμα του χρόνου, συνδέει τους ανθρώπους του σήμερα, με τους ανθρώπους των προηγούμενων γενεών και την ανάγκη να γαλουχήσουν τις επόμενες γενεές. Επομένως, ο σεβασμός απέναντι στην αξιοπρέπεια των λαών αποτελεί κομμάτι του σεβασμού απέναντι στα άτομα.
Ο σεβασμός στην αξιοπρέπεια των ατόμων και των λαών, εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους στις διαφορετικές κοινότητες και πολιτισμούς. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε και να σεβόμαστε τέτοιες διαφορές. Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης σημαντικό όλες οι κοινότητες και οι πολιτισμοί να εμμένουν στους ηθικούς κανόνες που σέβονται, και να προστατεύουν τα μέλη τους και ως άτομα και ως και ως εκπροσώπους κοινωνιών.
ΓΙΑ ΤΟ ΛΟΓΟ ΑΥΤΟ, οι ψυχολόγοι δέχονται ως θεμελιώδη αρχή, την Αρχή του Σεβασμού για την Αξιοπρέπεια των Ατόμων και των Λαών. Πράττοντας έτσι, δέχονται και τις παρακάτω σχετιζόμενες αξίες:
α) Σεβασμός για τη μοναδικότητα της αξίας και της εγγενούς αξιοπρέπειας των ανθρώπινων όντων.
β) Σεβασμός στη διαφορετικότητα ανάμεσα στα άτομα και στους λαούς.
γ) Σεβασμός στα έθιμα και στις πεποιθήσεις του κάθε πολιτισμού, εκτός και αν κάποιο έθιμο ή πεποίθηση αντιβαίνει σοβαρά στην τήρηση της αξίας του σεβασμού της αξιοπρέπειας των ατόμων και των λαών ή προκαλεί σοβαρή βλάβη στην υπόσταση.
δ) Σεβασμός στο δικαίωμα των ατόμων, οικογενειών, ομάδων και κοινοτήτων να δίνουν ‘ελεύθερη συναίνεση’ – όπως αυτή ορίζεται από το πολιτιστικό τους πλαίσιο – για την αγωγή που λαμβάνουν.
ε) Εχεμύθεια για την ιδιωτική ζωή των ατόμων, των οικογενειών, των ομάδων και των κοινωνιών.
στ) Προστασία του απορρήτου προσωπικών πληροφοριών για άτομα, οικογένειες, ομάδες και κοινότητες, όπως αυτό ορίζεται από το πολιτιστικό τους πλαίσιο.
ζ) Ισότητα και δικαιοσύνη στην αντιμετώπιση ατόμων και ανθρώπων.
ΑΡΧΗ 2
Ικανή Φροντίδα για την Ευημερία των Ατόμων και των Κοινωνιών
Η αρχή της ικανής φροντίδας για την ευημερία των ατόμων και των κοινωνιών αφορά την προσπάθεια των ψυχολόγων να τους ωφελήσουν και, πάνω απ’ όλα, να μην τους βλάψουν. Συμπεριλαμβάνει την προσπάθεια να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη και να ελαχιστοποιηθούν οι εν δυνάμει βλάβες, καθώς και την αντιστάθμιση ή τη διόρθωση βλάβης. Η ικανή φροντίδα προϋποθέτει την εφαρμογή των γνώσεων και των δεξιοτήτων που αρμόζουν στη φύση μιας κατάστασης, καθώς και στο κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Επίσης, προϋποθέτει την ικανότητα διαμόρφωσης διαπροσωπικών σχέσεων που θα ενισχύουν τα πιθανά οφέλη και θα μειώνουν τις πιθανές βλάβες.
Μια ακόμη προϋπόθεση είναι η επαρκής γνώση του εαυτού, του πώς οι αξίες, οι εμπειρίες, ο πολιτισμός και το κοινωνικό πλαίσιο ενός ατόμου μπορούν να επηρεάσουν τις πράξεις και τις ερμηνείες του.
ΓΙΑ ΤΟ ΛΟΓΟ ΑΥΤΟ, οι ψυχολόγοι δέχονται ως θεμελιώδη την Αρχή της Ικανής Φροντίδας για την Ευημερία των Ατόμων και των Κοινωνιών. Πράττοντας έτσι, αποδέχονται τις ακόλουθες σχετιζόμενες αξίες:
α) Ενεργό ενδιαφέρον για την ευημερία του ατόμου, της οικογένειας, των ομάδων και των κοινοτήτων.
β) Φροντίδα ώστε να μην προκληθεί βλάβη σε άτομα, οικογένειες, ομάδες και κοινότητες.
γ) Μεγιστοποίηση των οφελών και ελαχιστοποίηση των πιθανών βλαβών σε άτομα, οικογένειες, ομάδες και κοινότητες.
δ) Διόρθωση ή αντιστάθμιση επιβλαβών επιδράσεων που έχουν συμβεί ως αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων τους.
ε) Ανάπτυξη και διατήρηση των ικανοτήτων τους.
στ) Αυτογνωσία σχετικά με το πώς οι δικές τους αξίες, οι στάσεις, οι εμπειρίες και τα κοινωνικά πλαίσια επηρεάζουν τις ενέργειες, τις ερμηνείες, τις επιλογές και τις συστάσεις τους.
ζ) Σεβασμός στην ικανότητα των ατόμων, των οικογενειών, των ομάδων και των κοινοτήτων να παίρνουν αποφάσεις για τους εαυτούς τους και να φροντίζουν για τους εαυτούς τους και ο ένας για τον άλλο.
ΑΡΧΗ 3
Ακεραιότητα
Η ακεραιότητα είναι ζωτικής σημασίας για την πρόοδο της επιστημονικής γνώσης και για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης του κοινού στη δεοντολογία της ψυχολογίας. Η ακεραιότητα βασίζεται στην ειλικρίνεια και στην αληθινή, ανοιχτή και ακριβή επικοινωνία. Περιλαμβάνει την αναγνώριση, την παρακολούθηση και τη διαχείριση πιθανής προκατάληψης, πολλαπλών σχέσεων και άλλων συγκρούσεων συμφερόντων που θα μπορούσαν να καταλήξουν σε βλάβη και εκμετάλλευση των ατόμων ή των κοινωνιών.
Η πλήρης ευθύτητα και αποκάλυψη πληροφοριών πρέπει να εξισορροπείται με άλλα δεοντολογικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για προστασία της ασφάλειας ή της εμπιστευτικότητας των ατόμων και των ανθρώπων, και της ανάγκης για σεβασμό των πολιτισμικών απαιτήσεων.
Οι πολιτισμικές διαφορές υπάρχουν όσον αφορά τα πρέποντα επαγγελματικά όρια, τις πολλαπλές σχέσεις και τη σύγκρουση συμφερόντων. Παρόλα αυτά, ανεξάρτητα από τέτοιες διαφορές, η παρακολούθηση και διαχείριση είναι αναγκαίες για να διασφαλίσουν ότι το ατομικό συμφέρον δεν θα παρεμβληθεί στην προσπάθεια να εξυπηρετηθούν όσο το δυνατόν καλύτερα τα συμφέροντα των ατόμων και των λαών.
ΓΙΑ ΤΟ ΛΟΓΟ ΑΥΤΟ, οι ψυχολόγοι δέχονται ως θεμελιώδη την Αρχή της Ακεραιότητας. Πράττοντας έτσι, δέχονται τις ακόλουθες σχετιζόμενες αξίες:
α) Ειλικρίνεια, αλήθεια, ανοιχτή και ακριβής επικοινωνία.
β) Αποφυγή ελλιπούς πληροφόρησης, εκτός και αν είναι πολιτισμικά ακατάλληλη, ή καταστρατηγεί την εμπιστευτικότητα, ή έχει πιθανότητες να προκαλέσει σοβαρή βλάβη σε άτομα, οικογένειες, ομάδες ή κοινότητες.
γ) Μεγιστοποίηση της αμεροληψίας και ελαχιστοποίηση της προκατάληψης.
δ) Όχι εκμετάλλευση ατόμων ή ανθρώπων για προσωπικό, επαγγελματικό ή οικονομικό όφελος.
ε) Αποφυγή συγκρούσεων συμφερόντων και αποκάλυψή τους όταν δεν μπορούν να αποφευχθούν ή είναι ανάρμοστο να αποφευχθούν.
ΑΡΧΗ 4
Επαγγελματική και Επιστημονική Ευθύνη προς την Κοινωνία
Η ψυχολογία υφίσταται ως επιστημονικός κλάδος στα πλαίσια της ανθρώπινης κοινωνίας. Ως επιστήμη και ως επάγγελμα, έχει ευθύνες απέναντι στην κοινωνία. Αυτές οι ευθύνες περιλαμβάνουν τη συνεισφορά στη γνώση σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά και την κατανόηση των ατόμων –του εαυτού και των άλλων-, καθώς και τη χρήση αυτής της γνώσης με σκοπό τη βελτίωση της κατάστασης των ατόμων, των οικογενειών, των ομάδων, των κοινοτήτων και της κοινωνίας. Επίσης, περιλαμβάνουν το να διεκπεραιώνουν το ρόλο τους μέσα στην κοινωνία σύμφωνα με τα υψηλότερα πρότυπα δεοντολογίας, καθώς και να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη κοινωνικών δομών και πολιτικών που θα ωφελήσουν όλα τα άτομα και τις κοινωνίες.
Υπάρχουν διαφορές στον τρόπο που αυτές οι ευθύνες ερμηνεύονται από τους ψυχολόγους στα διάφορα πολιτιστικά πλαίσια. Ωστόσο, είναι αναγκαίο να τις θεωρήσουμε με τρόπο που ταιριάζει στο εκάστοτε πολιτιστικό πλαίσιο, και σε συνοχή με τις ηθικές αρχές και τις σχετιζόμενες αξίες αυτής της Διακήρυξης.
ΓΙΑ ΤΟ ΛΟΓΟ ΑΥΤΟ, οι ψυχολόγοι δέχονται ως θεμελιώδη την Αρχή των Επιστημονικών και Επαγγελματικών Ευθυνών τους απέναντι στην Κοινωνία. Πράττοντας έτσι, δέχονται τις παρακάτω σχετιζόμενες αξίες:
α) Η ευθύνη του κλάδου είναι να αυξήσει την επιστημονική και επαγγελματική γνώση με τρόπο που να επιτρέπει την προώθηση της ευημερίας της κοινωνίας και των μελών της.
β) Η ευθύνη του κλάδου είναι να χρησιμοποιεί την ψυχολογική γνώση για ωφέλιμους σκοπούς, και να την προστατεύει από κακή χρήση, ακατάλληλη χρήση ή από το να καθίσταται άχρηστη.
γ) Η ευθύνη του κλάδου είναι να διεξάγει τις υποθέσεις του με τρόπους ηθικούς και σε συνοχή με την προώθηση της ευημερίας της κοινωνίας και των μελών της.
δ) Η ευθύνη του κλάδου είναι να προωθεί τα υψηλότερα ηθικά ιδανικά στις επιστημονικές, επαγγελματικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες των μελών της.
ε) Η ευθύνη του κλάδου είναι να εκπαιδεύει επαρκώς τα μέλη του στις ηθικές υπευθυνότητες και στις απαιτούμενες δεξιότητες.
στ) Η ευθύνη του κλάδου είναι να αναπτύξει την ηθική του συναίσθηση και ευαισθησία, και να είναι όσο το δυνατό αυτό-διορθούμενος.
Πηγή: ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
Επιμέλεια παρουσίασης: Δέσποινα-Μαρία Κεφαλίδου, Ψυχολόγος, Μέλος τού Πανελληνίου Ψυχολογικού Συλλόγου (Α.Μ.Π.Ψ.Σ.: 0934), Υπεύθυνη του Τομέα ΕΚΔΟΣΕΩΝ-ΜΕΛΕΤΩΝ-ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ, του Διοικητικού Συμβουλίου τού ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ.
